Mien beste Book int Johr 2019 is een wunnerbor schreven, hochdüütschen Biographie öwer de preußische Naturforscher Alexander von Humboldt, 1769-1859. Wi hebbt in dit Johr jüst sien 250. Buurtsdag fiert. Ant Enn van sien Läben weer he de beröhmteste Wetenskapler un Universalgelehrte up de Welt domols, sogor ok na de Meenen van de Dichter Goethe, de Politiker Simon Bolivar un de US-Präsident Thomas Jefferson – all Dree weern se good Frünnen van Humboldt. Un as jung Mann is he in’t Oller van 33 Jahrn up de Vulkan Chimborazzo, mit 6500 Meter högste Barg in de Anden, hochklauttert. Mit een Slag weer he ok de beste Bargklatterer in de Welt, domols, offschon he mit sien wetenskaplich Instrumenten blots ünnersöken wull, wat för Temperaturen, Wind, Steenen un Planten dor baben to finnen weern, de noch keen Minsch so hoog seen harr.
Eegentlich weer Humboldt also gor keen Sportler. He weer een Universal-Naturforscher – un ok Dichter mit sien Schrieven un Künstler mit Dusende van sien Malereen van Landskupen, Landkorten, Deerter, Vögels un Fisken in sien Johrhunnertwark „Kosmos“. He hett in johrlaang Reisen un Expeditionen, eerst mit dat Geld van sien verstürben, adligen Öllern ut Tegel un later denn mit Geld van de preußische König, de heele Welt erforscht. He hett to ’n eersten Mol de Anden, de Amazonas-Rägenwold, groot Deele van Südamerika un Mexiko mit Peerd, Lastdeerter un Kutschen bereist. Later denn sogor Zentralasien un Russland bit henn na Sibirien. An sien groot Wark „Kosmos“ hett he tohuus in Berlin johrlaang arbeidt as he int högere Oller weer. Un an de Berliner Universität, obers ok in Paris und London hett he as Professor und Dozent leert un dorbi – quasi nebenbi – neeje Wetenskapen upstellt: Geologie, Botanik, Anthropologie, Landvermessung, Völkerkunde un ok Ökologie, dat heet dat Weten öwer den Tosommenhang van de heele Natur up de Eer, in Land, Barge, Water, Lucht, Planten, Deerter und Klimazonen. Vandag sünd wi – leider – eehrder up de malle Weg henn na een Verlüst van disse Tosommen-Klang in de Natur up uns Globus. Un dat dör de Skuld van uns Minschen.
De sessteinjährig Schölerin Greta Thunberg ut Sweden weer säker begeistert van Alexander von Humboldt un sien „Kosmos“. Se hett de Wohlspröök „Unite behind the Science“ – un se demonstreert dat up dat Grootseil van hör Rennyacht över de Atlantik, to ’n Aarger van all Trumpisten up de Globus. Ik bün säker: De lüttje Greta un de oole, grote Alexander, beid weern se tosommen seilt!
Andrea Wulf, Alexander von Humboldt (und die Erfindung der Natur), Pinguin Verlag, 2015.
